Een thema dat de laatste tijd meer en meer in de belangstelling staat is het scheiden van kalf en koe, wat op de meeste melkveebedrijven gebeurt. Wij experimenteren al enkele jaren met manieren om het kalf, in ieder geval in de eerste periode, bij de eigen moeder te laten opgroeien. Lees in dit artikel over onze overwegingen en onze uitdagingen rondom dit onderwerp.
Boerderij de Vierhuizen
Een onderwerp dat de laatste jaren steeds meer in de belangstelling staat is het thema ‘kalf bij de koe’. Op verreweg de meeste melkveebedrijven wordt een kalf, direct nadat het geboren is, weggehaald bij de moeder. Daar zijn verschillende redenen voor, maar steeds meer mensen hebben ethische bezwaren tegen deze praktijk.
Omdat ook wij dit merkten, o.a. aan vragen en opmerkingen van klanten, zijn wij een aantal jaar geleden begonnen met het kalf langer bij de moeder te laten. Dit is in de melkveehouderij redelijk onontgonnen terrein dus het is echt zoeken en pionieren hoe je dit dan moet aanpakken en integreren in je bedrijfssysteem.
Het lijkt namelijk zo simpel – het kalf niet weghalen. En dat is het in eerste instantie natuurlijk ook. In de meeste gevallen redt de natuur zichzelf immers prima. Maar dan komen er voor de boer (wij dus) vervolgens een aantal grote uitdagingen.
De eerste is voor ons de minst problematische: het verlies aan melk. Een kalf dat vrijelijk bij de eigen moeder kan drinken, drinkt veel meer dan wanneer ze door de boer gevoerd zou worden. Dit hadden we echter ingecalculeerd, en hoewel dit natuurlijk ook voor ons een verliespost betekent, is onze hele bedrijfsopzet (biologisch, veel natuurbeheer) toch al om met een lagere en extensievere productie een inkomen te verdienen.
Het tweede is de praktische kant. Hoe lang ga je er bijvoorbeeld mee door voordat je kalf en koe alsnog scheidt? Aanvankelijk was het bij ons enkele dagen, inmiddels al enkele weken. Je kunt je afvragen: waarom überhaupt nog scheiden? Die vraag stellen wij onszelf ook wel, maar de praktische bezwaren van een volledig gemengde kudde (jong en oud door elkaar zogezegd) zijn dusdanig dat we daar nog niet aan toe zijn. Stap voor stap – zo doen wij het.
Een ander praktisch punt is de weidegang. In de zomer lopen de koeien maximaal buiten. Laten we de kalfjes dan meelopen? Er zijn boeren die het doen. Wij hebben het geprobeerd, maar het is ons niet bevallen. De kalveren, zeker als ze wat ouder worden, vliegen alle kanten uit, en op een gegeven moment gaan de buren toch klagen. Bovendien is het voor de jongste kalveren vaak een hele inspanning om mee te lopen en de verschillende weersomstandigheden te trotseren. Daarom laten wij de kalveren nu in het weideseizoen de eerste weken binnen. Vlak na het melken worden de moeders dan bij de kalveren gelaten (de moeders worden niet helemaal ‘uitgemolken’ zodat er voldoende overblijft voor het kalf). Bij de jongste kalveren blijft de moederkoe er dan bijvoorbeeld de hele nacht bij, maar na een paar dagen houden we het korter, en blijft ze na het melken hooguit een uur of twee bij de kalveren, en gaat daarna achter de kudde aan de wei in.
Dit verloopt overigens vrijwel probleemloos. Dat is ook niet zo gek als je het vergelijkt met de wilde natuur. Runderen op de Afrikaanse savanne laten hun kalveren vaak overdag ook achter, verscholen in het hoge gras. Hooguit enkele volwassen dieren blijven achter bij de kalveren. De rest gaat elders grazen. De hele dag liggen de kalveren een beetje te soezen en te slapen. Je ziet of hoort ze eigenlijk niet. Totdat ’s avonds de kudde terugkomt. Dan springen de kalveren op en zoeken de volle uiers van hun moeders. Precies datzelfde gedrag zie je in de zomer bij ons in de stal.
Het derde uitdaging is ‘verwildering’. Veel van de (in totaal enkele tientallen) bedrijven die experimenteren met ‘kalf bij de koe’ ervaren problemen wanneer de kalveren, die opgegroeid zijn bij de eigen moeder, uiteindelijk zelf melkkoe zijn geworden. Het gedrag van deze dieren is ‘verwilderd’. Wij ervaren dit probleem tot nog toe niet. Enerzijds zal dat komen omdat Nicole sowieso de gewoonte heeft veel tussen de koeien door te lopen en daardoor gewend zijn aan de nabijheid van mensen. Anderzijds is het feit dat de kalveren niet permanent tussen de volwassen koeien lopen, maar ook delen van de dag alleen zijn, waarschijnlijk ook een reden waarom wij van dit probleem weinig last hebben.
Wij beschouwen onze handelwijze op dit punt als een doorlopend experiment. Het is zoeken, bijschaven, aanpassen, ontdekken, evalueren en heroverwegen. Er wordt weinig onderzoek gedaan naar houderijsystemen waarbij melkkoe en kalf bij elkaar blijven. Praktische ideeën of achtergrondkennis moeten we dus veel zelf uitzoeken of van die paar collega’s die ook experimenteren met kalf bij de koe.
Het is dan ook niet zo dat wij claimen het ideale model uitgevonden te hebben. Wij begrijpen heel goed waarom de meeste boeren het kalf na de geboorte direct weghalen. Niettemin hebben wij gemeend, mede vanuit onze missie en visie, toch een poging te moeten doen gehoor te geven aan een steeds nadrukkelijker wens vanuit klant en samenleving. Dat hoort, wat ons betreft, ook bij ondernemen.
Freek van Leeuwen, december 2022